امتحان چیست؟ (برای محصلان تربیه معلم)

امتحان انواع امتحان طرزتهیه انواع مختلف سوال برای امتحان و چگونگی اجرای امتحان:

امتحان چیست؟

 امتحان ،آزمون یا تست وسیله ی است که مابه کمک آن آموخته های شاگردان را مورد ارزشیابی قرار می دهیم یابه عبارت دیگر به کلیه ابزاری که به منظورجمع آوری اطلاعات   به کار برده می شود امتحان یا آزمون گفته می شود و یا امتحان یاتست یکی از آن جمله وسایلی است که برای کشف استعداد ها تشخیص وسنجش خصایص روانی مانند هوش ، رغبت ، شخیصت ، مهارت ونظایر آن هابه کاربرده می شود امتحان بادرنظرداشت اهمیت که دارد امروز درتمام دنیا مروج بوده وهمه ی جهانیان به آن آشنایی دارند ودرتمامی کشورهای جهان از آن به طریقه های مختلف استفاده می شود هرآنچه دربالا از تعریف امتحان ذکربه عمل آوردیم طورذیل خلاصه می کنیم آزمون ، تست یا امتحان وسیله ای است یعنی که محاسبه شده که نمونه ای ازحالات ورفتار معین فرد را اندازه گیری می کند تست یا امتحان محاسبه شده یا استاندرد آن است که قبلن در بوته تجارت ومحاسبات لازم گذاشته شده وشرایط وخصوصیاتی را دارا می باشد.

این خصوصیات عبارت اند از:

داشتن قوه تیز عملی بودن عینیت درنمره گذاری روانی واعتباراست که بعداً به صورت مفصل مورد بحث قرار می گیرد همه ما می دانیم که هرانسان دارای استعداد های گوناگون وخصوصیات معلومات و رغبت های مختلفی است که باهیچ وسیله نمی توان یکجا ویکبار همه آن ها را اندازه گیری کرد، بنابرین امتحان فقط نمونه ای ازحالات رفتارمعین فرد را اندازه می گیرد.

قواعد امتحان:

 امتحان یاارزش یابی می تواند پاسخگوی تعداد زیادی ازهدف های پرورشی باشد.

1-        امتحان می تواند اساس نمراتی باشد که پیشرفت های شاگردان را نشان می دهد اماارزش پرورشی آن درصورتیکه امتحان به صورت یک امر اجبار درآید وهدف آن صرف نمره دادن باشد ازبین میرود در واقع یک امتحان حتا می تواند با منحرف کردن توجه شاگردان واتلاف وقت آن ها آثار آموزش را کاهش دهد.

2-        امتحان اثربسیار قوی برشیوه های یادگیری شاگردان دارد. سوالات یک امتحانی زمانی خوب خواهد بود که معلم درمورد هدف های پرورشی خاص خود به طورعمیق ودقیق  بی اندیشد وبه طور دقیق رابطه ای را که بین دوهدف یعنی آموزشی وامتحان وجود دارد درنظربگیرد.     

سوال: باتوجه به مطالب بالا کدام یک ازسه مواد زیردرست است؟

الف: هرامتحان بودنش بهترازنبودنش است.

ب: مهم ترین نتیجه یک امتحان به ائتلاف وقت شاگرد است.

ج: یک آزمون به می تواند اثرمنفی یادگیری شاگردان داشته باشد.

پاسخ (ج) درست است یک آزمون به اثرمنفی بریکدیگرشاگردان خواهد داشت.

مسابقه تاریخی امتحان یا تست:

صرف نظر از اقداماتی که توسط افرادی مانند وونت (1842-1920) عالم روانشناسی المانی وگالستون (1911-1822) عالم روان شناسی انگلیسی درزمینه صورت گرفته است اما تاریخچه امتحان با نام (بنیه) عالم فرانسوی شروع می شود.در اواخرقرن نوزدهم وزارت آموزش وپرورش فرانسه به این مشکل تربیتی مواجه شد که دربسیاری ازصنف های مکاتب ابتدائی این کشور شاگردان غیرعادی وجود دارد که نمی تواند به سایر شاگردان ازلحاظ درسی هم آهنگی داشته باشند که درنتیجه وقت وانرژی همان وسایرشاگردان بی هوده به مصرف می رسد وزارت آموزش وپرورش فرانسه ازالفرد بنیه که درآن هنگام آزمایشگاه روان شناسی سوربن را اداره می کرد خواست تابرای پیدا کردن کودکان غیرعادی وتمیزآن ها ازسایرشاگردان راهی بیاید.

بنیه متوجه بود که اعتماد کردن به قضاوت معلمان درین خصوص کافی نیست زیرا معلوم نیست که همیشه قضاوت معلمان ازغرض خالی باشد یا با اشتباه آمیخته نباشد به نظر بنیه فرق بین افراد با هوش و کم هوش درین است که افراد با هوش درموقیعت های تازه خودش را بیشترمتمرکزمیکنند وبیشتربا وضع جدید سازش پیدا می نمایند. برین اساس درمدد برآمد که درکار هوش آزمائی یا امتحانات تستی باید موقیعت تازه ئی را دربرابر امتحان شونده گان گشود تامعلوم شود کدام یک زودترمی تواند با موفقیت تازه ئی با موفقیت تازه سازش کند بنیه درمدد برآمد که وسیله ای ابداع کند تابه کمک آن بتواند کودکان عادی راازکودکان غیرعادی به طریق علمی شخص دهد. فعالیت های بنیه وهمکارش (سیمون) درسال 1905 به ثمررسید واولین هوش آزمائی خاص کودکان عقب مانده ذهنی که به هوش آزمائی (بنیه، سیمون) معروف است به وجود آمد و30 سوال داشت بعداً این هوش آزما کاملترشد ونمونه های ازآن نیزبرای استفاده کودکان عادی مورد استفاده قرار گرفت (1911).

بنیه برای هرسنی تعداد سوال تهیه کرد ودرین گروه های نمونه ای ازکودکان را که درسنین مختلف بودن مورد آزمایش قرارداد. پس ازبررسی آزمایش ها پرسش ها هوشی مناسب رابرای هرسنی انتخاب کرد که ملاک انتخاب به این ترتیب بود.

به عنوان مثال پرسشی راکه کمتر از60 فیصد کودکان پنج ساله وبیش از75 فیصد کودکان هفت ساله به آن پاسخ می دادند برای کودکان شش ساله مناسب تشخیص می داد آزمون های هوش (بنیه ، سیمون) درسال 1911 مجدداً پس ازتجدید نظرانتشاریافت. درسال 1916 دونفرازاستادان روانشناسی دانشگاه استنفورد امریکا به اسامی (ترمن) و(مریل) آزمون های هوش بنیه سیمون را روی کودکان امریکایی اجرا نمودند که این آزمون امروز بنام (استنفورد بنیه ) معروف است . وآخرین نمونه تجدیت نظرشده آن درسال 1960 منتشر شده است وهم اکنون به صورت یکی ازوسایل سنجش هوش کودکان دوساله تاافراد بالغ مورد استفاده قرارمی گیرد. ازسن 2 سالگی تا 4 سالگی برای هر شش ماه واز4 تا 14 سالگی برای هرسال (12ماه) تستی ساخته شده است چهار گروه امتحان نیزبرای بزرگ سالان تهیه شده است دانشمندان دیگری نیزدرزمینه پیدایش امتحان مطالعاتی را انجام داده است که می توان از(کتل) روان شناس امریکائی (بنگ هاوس) دانشمند المانی (اسپرمن) (گالتون) و(وکسلر) نامبرد.

                                                                انواع امتحان

امتحان رااز جنبه های مختلف تقسیم کرده اند که درین جانمونه ای ازین تقسیم بندی را غرض آگاهی بیشتر ذکرمی کنیم.

الف: تقسیم بندی امتحان ازلحاظ کاربرد وهدف:

این آزمون ها به دودسته تقسیم می شوند.

1-       امتحان های توانائی

این امتحان ها حد اکثرعملکرد فردرا اندازه میگیرد وبه دودسته تقسیم میشوند.

a. آزمون های استعداد                                                        b. آزمون های پیشرفت تحصیلی

a. آزمون های استعداد:

این نوع امتحان ها به منظور اندازه گیری قابلیت وتوانائی فرد درزمینه یعنی تهیه می شوند وشامل امتحان های استعداد عمومی یا هوش آزمون های استعداد های ویژه مانند استعداد های ریاضی، استعداد های هنری وغیره است.

b. آزمون های پیشرفت تحصیلی:

 این امتحان به منظوراندازه گیری معلومات های فعلی شاگردان بکاربرده میشود دررشته های مختلف درسی اندازه گیری میکند وشامل امتحان های معلومات مانند امتحان فزیک، تاریخ ، امتحان های مهارت وغیره. هرمعلم باید بداند که قسمتی ازکاردرین است که بتواند به درستی ازعهده تدریس یک موضوع درسی برآید. اوباید طوری تدریس کند تا شاگردان بتواند به هدف های که پیش ازپیش تعین شده است برسند. اما قسمت دیگرکارمعلم اینست که بتواند پیشرفت تحصیلی شاگردان را به درستی اندازه گیرد ودرنهایت نمراتی به آن بدهد. درواقع میزان موفقیت شاگردان را دررسیدن به اهداف تعین شده شان دهد.

برای اینکه معلم بتواند میزان موفقیت شاگردان را دررسیدن به اهداف ازقبل تعین شده مشخص سازد لازم است تا آن ها را مورد آزمایش وامتحان قرار دهد. برای انجام این کار معلم باید بتواند امتحان ها ویا ابزارهای تهیه کند که میتواند پیشرفت تحصیلی شاگردان را اندازه گیرد. بنابرآن میتوان گفت که تهیه ابزارهای اندازه گیری وبه کارگیری آنها وتفسیرنتایج بدست آمده جزمسوولیت های مشغلی هرمعلم است.

 1-       امتحان های شخصیت:

این نوع آزمون های عملکرد معمولی فرد را اندازه گیری میکند این آزمون ها درطبقه بندی افراد ازلحاظ احراز مشاغل ، قبول مسولیت وقرار گرفتن دررهبری ونظایرآنها بکارمیرود وبه سه نوع اند: تست های فرافکن، تست های عینی شخصیت وپرسش نامه ها .

ب- تقسیم بندی امتحان ها ازلحاظ طرزاجرا:

برحسب اینکه چگونه به مرحله اجرا گذاشته میشود به دودسته فردی وجمعی تقسیم میشود.

1-       امتحان های فردی:

درین نوع امتحان ها آزمایش شونده وآزمایش کننده تنها وجود دارد امتحان گیرنده برای هرفرد جداگانه رهنمائی میکند ومطمئین میشود که آزمایش شونده طرز پاسخ دادن به پرسش ها را فهمیده است ، چون که درامتحان های جمعی ممکن است شاگرد نحوه پاسخ دادن به سوالات را کاملاً درک نکرده باشد وازپرسیدن دراجتماع خوداری نمایند ثانیاً امتحان گیرنده فرصت دارد که طرز رفتار وعکس العمل های شاگردان را کاملاً مورد توجه قراردهد. این توجه وملاحظه درامتحان های که بطورگروهی وجمعی اجرا میشود کمتروجوددارد وامکان آن نیست عیب ونقص این نوع امتحان دراینست که اولاً ممکن است رهنمائی درباره هرفرد متفاوت باشد درینصورت شرایط برای همه یکسان نیست ثانیاً چون امتحان برای هرفرد جداگانه اجرامی شود وقت زیاد را در برمیگیرد ودرمسابقات وامتحانات بزرگ قابل اجرا نمی باشد.

2-       امتحان های جمعی یا گروهی:

در امتحان های جمعی پس ازآنکه امتحان گیرنده به همه شاگردان را به طرزپاسخ دادن به سوالات رهنمائی کرد سوالات بین شاگردان توزیع میکند وافراد درمدت معین به سوالات جواب میدهد.

فوائید این امتحان درآنست که شرایط برای هم یکسان است وعده بسیارزیادی را میتوان درحل واجرای آزمایش کند که درین صورت صرفه جوئی فوق العاده دروقت وهزینه میشود. اما وقت امتحان های گروهی کمترازفردی است.

ج- تقسیم امتحان ها ازلحاظ فرم وشکل:

امتحان ها ازلحاظ فرم وشکل به سه دسته تقسیم میشود:

1-       امتحان های ابزاری:

درین نوع امتحان ازشاگردان خواسته میشود تاباابزار وآلات معین اشکال مختلفی را مرتب نمایند وهمآهنگ سازند.

2-       امتحان های کتبی (کاغذ وقلم):

درین نوع امتحان ها پرسش ها نوشته شده وامتحان شونده باید به آن کتاب پاسخ دهد ویا به گذاشتن علامت + یا + با پاسخ صحیح را مشخص سازد.

3-       امتحان های شفاهی:

درامتحان های شفاهی امتحان گیرنده پرسش های شفاهی ازشاگردان می پرسد وجواب های یادداشت میکند مانند نسبت های (بنیه، سیمون) که درمورد کودکان 4 تا7 ساله قرار میشود ویا امتحان های که درمورد بزرگ سالان بی سود مورد استفاده قرارمی گیرد.

د- تقسیم امتحان ها ازلحاظ استفاده ازکلام:

ازین لحاظ امتحان ها را به دودسته تقسیم میکند.

1- کلامی                        2- غیرکلامی

1-  درامتحان های کلامی ازجملات وکلمات برای بیان سوال وجواب استفاده می شود بنابرآن آزمایش شونده باید زبانی راکه نسبت به آن زبان نوشته شده بداند.

مهارت واسطه درزبانی که نسبت به آن نوشته شده تاثیربسیاردارد وموجب میشود که امتحان هوش آزمایش شونده دراثرعدم تسلط برزبان کاملاً دقیق نباشد. این نوع نسبت ها بسطح فرهنگ وتمدن یک کشور ارتباط دارد ونمی تواند برای کشور دیگرمورد استفاده قرارگیرد مگرآنکه بامحیط وخصوصیات فرهنگ آن جامعه تطبیق داده شود.

2-نسبت های غیرکلامی ازاشکال گوناگون علایم ونشانه های متنوع که باهم دارای ارتباط هستند ترکیب یافته است.

نسبت های غیرکلامی احتیاج به خواندن ونوشتن نه دارد ، میتوان آنها را درکشورها مختلف که زبان های گوناگونی دارد باتغیرات جزئی به کاربرد.

د- تقسیم امتحان ها ازلحاظ دقت ساخت:

این نوع امتحان ها را ازلحاظ طرز تهیه وساختن به دونوع تقسیم میکنند:

1-       امتحان های معلم ساخته:

این نوع تست ها را معلمان واستادان برای سنجش معلومات واطلاعات شاگردان ازدرس های که درصنف داده شده بکار میبرند طرز تهیه این تست ازین قراراست که معلمان ازمطالب ومباحثی که تدریس کرده اند فهرستی فراهم نموده وبرای آن فهرست سوالاتی به شکل سوالات تستی معمولاً چند جوابی تهیه میکنند وبه امتحان شونده گان میدهد خوبی این امتحان درین است که اولاً شرایط برای همه شاگردان یکسان است ثانیاً درتصحیح اوراق نظرمعلم دخالت ندارد امااین تست صفات وشرایط امتحان های استاندارد را ندارد.

2-       امتحان های استاندارد:

این نوع تست ها به طوریکه درتعریف تست ذکرگردید پس ازتهیه سوالات باید دربوته تجربه ومحاسبات آماده گذاشته شود وروائی واعتبار آن معلوم گردد وبرای آن نرم فراهم آید تست های که واجد این شرایط باشد تست های استاندارد نامیده میشود.

آزمون های استاندارد معمولاً بوسیله متخصصان تهیه میشوند ومراحلی ر اپشت سرمیگذراند باید گفت که آزمون های معلم ساخته واستاندارد رقیب هم دیگر نیستند بلکه مکمل یکدیگر اندازطرف دیگرآشنائی باامتحان های استاندارد شده میتواند به تهیه امتحان های معلم ساخته کمک کند.

خصوصیات یک آزمون مطلوب واستاندارد:

1-       داشتن قوه تمیز

2-       عینیت درنمره گذاری

3-       روائی

4-       اعتبار

5-       عملی بودن

6-       هنجاریا استاندارد

7-       نرم

1-       داشتن قوه تمیز:

امتحان های که تمان پرسش های آن امکان باشد نمی تواند تفاوت پیشرفت تحصیلی شاگردان را مشخص کند درچنین امتحان همه شاگردان نمره عالی میگیرد لذا اینگونه امتحان ها برای که تمیزشاگردان مستعد ونامستعد موثر نخواهد بود.

هنگامیکه می خواهید ازنتایج یک امتحان برای درجه بندی شاگردان استفاده کنید باید امتحان شما بتواند شاگردان مستعد صنف را ازشاگردان نامستعد تمیزدهد این امروقتی امکان پذیراست که هریک ازسوالات دارای قدرت تمیزباشد درین مورد دونکته حایزاهمیت است.

الف: داشتن قوه تمیززمانی مهم است که هدف معلم تشخیص تفاوت های وجود دربین شاگردان باشد.

ب: میزان آسان یا مشکل بودن سوالات امتحان به شاگردان بستگی دارد که میخواهید مورد امتحان قرار دهید.

به عنوان مثال: سوالی که برای شاگردان صنوف اول خیلی مشکل است ممکن است برای شاگردان صنف پنجم وبالا ترازآن خیلی آسان باشد.

 2-       عینیت درنمره گذاری:

عینیت درنمره گذاری بستگی به نوع سوالاتی دارد که درامتحان وجود دارد بدین ترتیب این سوالات عینی ویا ذهنی خواهد بود. اگرتصحیح کننده گان مختلف بخواهند بیک سوال انشائی یا تحریری یکی ازشاگردان امتحان نمره دهند. احتمالاً نمرات متفاوتی خواهند داد زیرا هرکدام به قسمت های متفاوتی ازجواب شاگرد تاکید میکند بعضی ممکن است جنبه فنی متن را مهم وبعضی برسازماندهی مفاهیم شاگرد تاکید نماید وبقیه ممکن است برموارد دیگر توجه نمایند به بیان دیگرداوری ذهنی تصحیح کننده گان مختلف ، نمره شاگرد را درامتحان های تحریری (انشائی) تحت تاثیرقرار میدهد.

به همین دلیل نمی توان به سوالات انشائی با عینیت کامل نمره داد . امتحان های عینی بطورعینی نمره گزاری میشود به بیان دیگرهرگاه پاسخ نامه یک شاگرد ازنوع سوالات عینی را به تصحیح کننده گان مختلف بدهیم همه آنها نمره واحد ویکسان را به آن میدهند. بدین ترتیب آزمون عینی ازعینیت کامل برخورداراست با اقدامات نظیرموارد زیرمی توان میزان عینیت سوالات انشائی را افزایش داد.

1-        یکسان کردن نحوه ساخت ، اجرا، نمره گذاری وتفسیرامتحان یا وسیله اندازه گیری، آزمون باید استاندارد باشد یعنی هرکس به یک نمره گذاری ،ساخت وتفسیرنه نماید استاندارد نمره جلوگیری ازخطاها میشود.

2-        تاجائیکه امکان دارد سوالات را سازمان یافته ترکنید.

3-        یک جواب نمونه ازسوالات تحریری را دراختیار تصحیح کننده گان قراردهید.

 به طورکلی عینیت هرامتحان تحت تاثیرعوامل ذیل است:

الف: نوع سوالات که درامتحان می گنجانید.

ب: میزان آزادی که برای هرجواب به شاگرد میدهید.

ج: میزان آزادی که برای نمره گذاری به تصحیح کننده گان داده شود.

 3- روائی:

روائی درلغت به معنای برآمدن حاجت ونیازاست بنابراین میتوان گفت که منظورازروائی یک امتحان اینست که نیاز، آزماینده را برآورده کند.

یعنی امتحان باید چیزی را اندازه بگیرد که برای اندازه گیری آن ساخته شده است مثلاً یک امتحان هوش باید هوش شاگردان را اندازه بگیرد نه معلومات آن ها را یک امتحان شمی باید معلومات شمی را اندازه بگیرد نه معلومات جبروتاریخ را بنابرآن اولین ویژگی یک امتحان خوب روائی آنست که امتحان باید چیزی را اندازه بگیرد که برای اندازه گیری آن ساخته شده است مثلاً درامتحان پیشرفت تحصیلی یک آزمون را وقتی روا می نامند که سوالات آن براساس آنچه که تدریس شده است تهیه شود وهدف ها آموزشی را خوب ترمنعکس کند. دومین ویژگی یک امتحان خوب اعتبارآنست حالا می بینیم که اعتبارچی است.

 4-        اعتبار:

یعنی اعتماد واطمینان بیک امتحان یا به عبارت دیگریک امتحان باید آنچه را که اندازه میگیرد باید درست اندازه بگیرد بدین ترتیب اگریک گروه ازشاگردان را به کمک یک امتحان دویا تحت آزمایش قراردهیم باید نتایج هردونوبت باهم نزدیک باشد.

امتحان که اززمان های متفاوت نتایج متفاوتی را به بارآورد امتحان خوب نخواهد بود.

به عنوان مثال: اگربایک امتحان معین یک شاگرد را دوباره تحت آزمایش ش قراردهیم نتیجه نوبت اول خیلی خوب ونتیجه دوم متوسط باشد خواهم گفت که این امتحان ناقد اعتباراست فلهذا باید اندازه گیرنده دراندازه گیری ثبات داشته باشد.

5-        عملی بودن امتحان:

 هرچند روائی واعتبار امتحان ازنظرعلمی وازلحاظ بررسی وتحقیق اهمیت بسیاردارد اما ازخصوصیات که باید امتحان ازلحاظ عملی وسهولت وآسانی استعمال وصرفه جوئی داشته باشد نباید غافل بود. بدین معنی که امتحان ازنظرعملی نیزقابل اهمیت فراوانی است که باید درنظرگرفته شود.

خصوصیات عملی بودن امتحان

1-       صرفه جوئی درخرچ:

همه میدانیم که رعایت جوانب اقتصاد وصرفه جوئی درهرکارعلمی وصنعتی ضروری وحایزاهمیت است صرفه جوئی دربکاربردن امتحان ها نیزدراهمیت به خصوصی برخورداراست درکشورهای پیشرفته جهان برای معلمان دفترچه های امتحان داده میشود که ازارزش بخصوصی برخورداراست که باید سالیان متمادی ازآن استفاده نمایند وهمیشه سالم وتمیزباشید. این دفترچه ها چگونه سالم و تمیزباقی می ماند ومدت ها زیاد مورد استفاده قرارمیگیرد اگرخواسته باشیم امتحان را درباره زیادی ازافراد بکاربریم وامتحان دهنده گان جواب های امتحان را درجزوه امتحان مشخص نمایند هردفترچه فقط یکبار مورد استفاده واقع میشود. امااگر درورق ها جداگانه که پاسخ نامه نامیده میشود جواب ها را مشخص سازند ازجزوه امتحان درآزمایش های بسیارمیتوان استفاده کرد بکاربردن امتحان هایکه پاسخ نام جداگانه دارا بیشترازامتحان های که جواب سوالات درخود آن ها علامت گذاری میشود موجب صرفه جوئی میشود وهم تصحیح وتعین نمرات وقت کمتررا میگیرد که ازخارجی که برای تصحیح آن لازم است صرفه جوئی میشود.

2-       صرفه جوئی دروقت:

دومین جنبه عملی بودن امتحان صرفه جوئی دروقت است که برای اجرای ها لازم است وجود رهنمای مختصر ومفیدی که درمدت کمی طرز پاسخ درآن به سوالات امتحان را معلوم نماید ویا وجود سوال های که باجواب های کوتاه مشخص همراه باشد سبب میشوند که هم دروقتی که برای آزمایش دراجرای امتحان لازم است صرفه جوئی شود وهم ازخستگی امتحان شونده درنتیجه ازکاهش میزان جواب های صحی اوجلوگیری حاصل شود این را هم باید جداً درنظرگرفت که اعتبار تست نباید فدایی صرفه جوئی دروقت شود چون تعداد سوالات امتحان بیشترباشد بهترمیتواند فردرا درجای که باید قرارگیرد مشخص نمود. فلهذابخاطر صرفه جوئی دروقت نباید امتحان که سوالات کمی دارد برامتحان که سوالاتی بیشتردارد ترجیح داد.

3-       آسانی تصحیح:

طریق که برای تصحیح کردن پاسخ نامه ها ونمره دادن با امتحان دهنده گان بکارمیرود یکی از جنبه های مهم عملی تست است امتحان را باید طوری تهیه کرد که تصحیح جواب های آن به سهولت وسرعت انجام شود. این عملیه تنها اعلام نتایج که درزمان کم میسرمیسازد بلکه مخارج تصحیح کردن رانیزتعلیل میدهد. برعلاوه خصوصیات دیگری ازقبیل وجود راهنمائی دقیق وروشن داشتن کلید تصحیح به تعین سن وجنس افرادی که باتست که آزمایش میشود نیزازاهمیت به خصوصی برخورداراست که باید ازنظرگرفته شود.

6-        نرم:

نرم مقیاس ومیزانی است که ازکاریا بازده کارویا ازقوا ومعلومات واستعداد های یک گروه نمونه بدست آمده است وتعداد کارویا بازده کاروتوانائی ها ومعلومات افراد دیگر را میتوان باآن سنجد تامعلوم شود شخص دریک جنبه خاص روانی یا بدنی هنگام مقایسه بااجرای متجانس ومشابه خود درجه وضعی ودرچه جائی قرارمیگیرد ویا به عبارت دیگرنرم ملاک یا معیاری است که مابه کمک آن یافته های (اطلاعاتی) که درنتیجه اجرائی امتحان بدست آورده اسم معنی میدهیم. مثال تست استنفورد بنیه نرم سنی دارد زیرا اگرد شاگردی به هفت سوال آن پاسخ درست بدهد بیانگر آنست که سن عقلی آن شاگرد هفت سال است استادان گرامی می تواند برای معلوما بیشتر ازصفحه 154 اصول وفنون راهنمائی ومشاور درکه آموزش وپرورش درزمینه استفاده نمایند.

طرزتهیه انواع مختلف سوال برای امتحان:

هرامتحان یا کتبی یا شفاهی ازسوالات مختلفی تشکیل شده است. یکی ازراه های طبقه بندی این سوالات این است که آن ها را با توجه به نوع جوابی که ازشاگردان انتظار داریم مرتب می کنم حالا باید بدانیم که سوال چی است؟

سوال : به معنی پرسش ویا آنچه که ازشاگرد پرسیده میشود.

 انواع سوال ها

1-       سوال های بازپاسخ:

سوالی است که خودشاگرد باید جواب آن را تهیه کند.

2-       سوال بسته پاسخ (انتخابی یا عینی):

سوالی است که پاسخ های زیادی به آن پیشنهاد می شود وشاگرد باید یک ازآن ها را انتخاب کند.

3-       سوال انشائی:

سوالی است که شاگردباید یک جواب طولانی برای آن تهیه کند.( یک پاراگراف،یک صفحه یا چند صفحه).

4-       سوال کوتاه جواب:

سوالی که شاگرد باید یک جواب کوتاه برای آن تهیه کند( یک کلمه، چندکلمه ، یک جمله).

5-       سوال های چند گزینه ای:

درین نوع سوال ها جواب صحی همراه باچند جواب دیگربه شاگردان ارائیه میشود که باید جواب درست راازمیان آن ها انتخاب کند. مثلاً اگردریک صنف اکثریت شاگردان نمره کم بگیرند معلم در درجه اول کدام یک از عوامل زیرا راباید بررسی کند.

الف: میزان هوش واستعداد شاگردان.

ب: مشکلات خانواده گی

ج: روش تدریس خود

د: عدم تمایل شاگردان به یادگیری.

6-       سوال های کامل کردنی:

درین سوال ها بصورت جمله ای دوره می شود که کلمه یا عبارتی درآن خالی است که باید به وسیله شاگردتکمیل شود. مانند خانه بدون کتاب مانند جسم بدون روح است.

7-       سوال جورکردنی:

درین نوع سوال ها چند سوال دربرابر چند جواب قرارمی گیرد. شاگردباید تعین کند که کدام جواب متعلق به کدام سوال است.

مثال: معنای لغات سمت راست رادربین کلمه های سمت چپ پیدا کنیدوشماره آن را داخل قوس جلوهرلغت بنویسید.

صاحب: یار،هم صحبت

خیرالناس: بهترین مردم

معراج: بالا رفتن

آل: خاندان.

8-       سوال های صحیح وغلط:

درین نوع سوال ها یک جمله یا عبارت به شاگردان داده میشود که باید مشخص کنند درست است یا غلط.

مثال: مهم ترین هدف امتحان طبقه بندی شاگردان است.

طریق تهیه جدول طرح امتحان:

یک امتحان برای آن که روائی داشته باشد باید به اساس هدف های پرورشی ومحتوای درسی تهیه شود. هدف ازتهیه طرح امتحان این است که اطمینان حاصل شود که اولاً امتحان کامل است ثانیاً اهمیت و ضریب بیشتری به برخی ازقسمت های که تفاوتی با قسمت های دیگرندارد نمی دهد. قسمت های ازمحتوا وجود دارد که طرح سوال ازآن ها آسانترازقسمت های دیگراست. اگرمعلم جدول طرح امتحان نداشته باشد ممکن است سوالات بیشترازقسمت های آسان کتاب تهیه کند وقسمت های دیگرکتاب کاملاً فراموش گردد. خلاصه اینکه طرح جدول امتحان به معلم اجازه میدهد تاتعداد سوالات مناسب را بااهمیت فصول وهدف ها مطرح کندوسازد.

سوال: اگرمعلم طرح امتحان را ازقبل تهیه نکند امکان مشاهده کدام یک ازحالات زیربیشترخواهد بود؟    

الف: زیادی سوال ها درباره مطالب کم اهمیت.

ب: ساختن سوال درباره هدف های متوسط.

ج: طرح سوالات نامناسب.

جواب الف درست است زیرا نداشتن طرح امتحان موجب میشود تاتعداد زیاد سوال درباره مطالب کم اهمیت نوشته شود. زیرانوشتن سوال ازین گونه مطالب آسانتراست.

طرح امتحان را دانشمندان بنام های جدول طرح امتحان ،جدول بودجه بندی وجدول تخصیص یا جدول مشخصات امتحان یاد میکنند.

 شیوه استفاده جدول طرح امتحان:

درآغازشاید مشاهد این جدول برای شما مشکل به نظررسد اما بااندکی دقت وتوجه می توانید مفاهیم آن را به خوبی درک کنید وده ها جدول نظیرآن را با طرح سوالات خانه پری نمائید. مادرین بحث کوشش می نمائیم تا این جدول را درقدم نخست دردو مرحله مورد تحلیل قراردهیم تابرای همه استادان گرامی آسان باشد ودراجرای آن به مشکلات مواجه نگردد.

یکی ازطرق بسیار ساده برای تهیه قسمت اول جدول طرح امتحان این است که معلم قسمت های مختلف کتاب را طبقه بندی نماید.

طورمثال: اگرکتابی را که معلم تدریس میکند شامل 4 فصل باشد اولاً یک خط افقی را ترسیم میکند درزیرهمین خط فصل ها کتاب به اعداد رومی مشخص میسازد.

قرارشکل

محتوا (قسمت های مختلف کتاب)

IV      III      II      I

محتوای که باید درامتحان گنجانیده شود معلم آن را به چهارقسمت مساوی ویا اصلی تقسیم میکند. بعداً معلم برای هرقسمت آن ضریبی را مشخص می سازد وتعین این ضریب به قضاوت معلم بستگی دارد.

فصل های کتاب

IV           III          II         I

10%     40%     30%     20%

 زیرا معلم میداند که کدام قسمت ازکتاب دارای چی اهمیتی برای شاگردان است فلهذا تعین ضریب را معلم مشخص میکند طوریکه دربالا مشاهده نمودیم معلم برای فصل اول کتاب 20 فیصد به فصل دوم کتاب 30 فیصد به فصل سوم 40 فیصد وبه فصل چهارم 10 فیصد ارزش قایل شده است وبرای آن ضریب تعین کرده است.

حالا اگرمعلم ازداخل همین کتاب 50 سوال طرح نماید چند سوال راازفصل اول چند سوال راازفصل دوم، چندسوال ازفصل سوم وچند سوال ازفصل چهارم خواهد ساخت؟

جواب خیلی ساده است با اندک توجه میتوانیم درساختن سوالات ازآن پیروی نمائیم ودرتعین قضاوت دچارمشکلات نشویم. اگرمجموع سوالات ما 50 سوال باشد ومعلم درفصل اول 20 فیصد اهمیت قایل شده است فلهذا چند سوال مربوط به فصل اول میشود.

به همین ترتیب درفصل های دیگر:

به اصول ذیل:

10 سوال = 20% x 50 سوال

15 سوال = 30% x 50 سوال

20 سوال = 40% x 50 سوال

5 سوال  = 10% x 50 سوال

قرارشکل

IV             III             II              I

10%         40%         30%         20%

G               G               G              G 

سوال: دریک امتحان 80 سوالی چند سوال ازفصل اول چند سوال ازفصل دوم چند سوال ازفصل سوم وچند سوال ازفصل چهارم وچند سوال ازفصل پنجم انتخاب می نمائید؟

جواب: اولاً معلم طوریکه قبلاً به آن اشاره نمودیم برای فصل های کتاب ضریب تعین میکند واهمیت فصل ها را مشخص میسازد.

V            IV            III              II               I

10%         40%        25%          15%         10%

 اجرات معلم درزمینه انتخاب سوال ها ازفصل های کتاب ادامه دارد به ترتیب ذیل:

8 سوال = 10% x 80 سوال

12 سوال = 10%x 80 سوال

20 سوال = 25%x 80 سوال

32 سوال = 40%x 80 سوال

8 سوال = 10%x 80 سوال

 فصل های کتاب

V               IV               III               II                 I

10%          40%          25%         15%           10%

                     G               G                G              G              G                          

8 سوال         12سوال         20 سوال          32سوال          8 سوال

 به اساس جدول بالا به خوبی معلوم میشود که معلم باید 8 سوال راازفصل اول 12 سوال را ازفصل دوم،20 سوال را ازفصل سوم،32 سوال راازفصل چهارم و8 سوال را ازفصل پنجم بسازد تا بتواند شاگردان را مورد ارزشیابی دقیق قراردهد.

استادان گرامی بخاطرداشته باشند که جدول طرح امتحان شامل هدف های پرورشی نیزمیباشد که باید این هدف درستون طرف راست جدول قرارگیرد وبه حرف A,B,C,D,E نشان داده میشود.

حروف هدف هانیزازجانب معلم تعین میگردد وتعین آن به قضاوت معلم بستگی دارد.

(%10) A

(%30) B

                               هدف ها                      (%30) C

(%20) D 

(%10) E

حالا می بینیم که 10 سوال فصل اول چگونه بین هدف ها تقسیم می شودبه شرح آن توجه کنید:

1 سوال = ارزش هدف A 10%x 10 سوال فصل اول

3 سوال= ارزش هدف B 30%x 10 سوال فصل اول

3 سوال= ارزش هدف C 30%x 10 سوال فصل اول

2 سوال= ارزش هدف D 20%x 10 سوال فصل اول

2 سوال= ارزش هدف E 10%x 10 سوال فصل اول

10                           100%

حالا هردوقسمت رابه داخل یک جدول تنظیم می نمائیم:

به عنوان مثال:

شیوه استفاده ازجدول طرح امتحان:

مجموع سوالات 60 سوال

محتوا		I	II	III	IV
ارزشی راکه معلم به فصل هاقایل شده است		20%	30%	40%	10%
سوالات انتخابی ازهرفصل		12 سوال	18 سوال	24 سوال	6 سوال
ارزش هدف ها	(%10)          A	1-2 سوال
	(%30)          B	3-4 سوال
	(%30)           C	3-4 سوال
	(%20)           D	2-3 سوال	3-4 سوال
	(%10)            E	1-2 سوال

سوال: اگرهمین روش درمورد قسمت II جدول به کاربرده شود چگونه میتوان دریک امتحان 60 سوالی تعداد سوالات را به هدف D مشخص کرد؟

جواب:

18 سوال = 30% x 60 سوال

3-4 سوال = 36 سوال = 20%x 18 سوال

وقتی یکی از ردیف های جدول طرح امتحان را تکمیل نمودیم می دانیم عین روش را درتمامی ستون جدول بکاربریم وبه خوبی تعداد سوالات امتحان رابه اساس اهمیت فصل ها تعیین وبعداً عین سوالات رادربین اهداف پرورشی به اساس ارزش آن انتخاب ومشخص نمائیم.

جدول طرح امتحان درتمام انواع امتحان ها کاربرد دارد وموارد استفاده قرارمی گیردوتنها به امتحان 60 سوالی محدود نمی شود.

چگونگی اجرای امتحان

امتحان با هرنوع آن که انجام میشود مستلزم یک سلسله قوانین ومقرراتی است که باید ازجانب امتحان گیرنده وامتحان شونده جداً درنظرگرفته شود.

تازمانیکه امتحان گیرنده وامتحان شونده خویش را مقید وپابند به خواسته های امتحان سازند نمی توانند به اهداف امتحان که خیلی ها والاوبا ارزش است دست یابند.

درجهان امروزی کسی را نمی توان یافت که درزندگی خویش به مشکلی ازاشکال یک ویا چند بارمورد آزمایش وامتحان قرارنگرفته باشد. فلهذا نام امتحان برای همه انسان هابه خصوص شاگردان مکاتب یک نام شناخته شده وهیجانی است که خواهی نخواهی باید مراحل آن را سپری نمایند.

تمامی امتحان ها به خصوص امتحان های که برای پیشرفت تحصیلی شاگردان انجام میشود وموضوع مورد بحث مارا تشکیل میدهد باید بارعایت تمامی خواسته های آن درموقع به اساس پلان مطروحه انجام داده شود وعملی گردد.

شاگردانی که درطول سال تعلیمی ازتدریس استادان بهره کافی گرفته اند شب وروز خودرا مطابق به تقسیم اوقات به خواندن دروس روزانه صرف کرده است باشور وشوق بی پایان واعتماد به خویش به پیشگاه امتحان می شتابند وآن رابا مورال قوی واحضارات عالی می گذرانند وازآن نتایج خوب را بدست می آورند.

معلمانی که شاگردان آنها جریان امتحان را به خوبی سپری میکنند ونمره خوبی رانصیب می شوند این موفقیت هارا به خویش مربوط دانسته خوش وراضی اند.

اما برعکس شاگردانی که تمامی سال تعلیمی رابا بی میلی وبی علاقگی به درس گذشتانده اند. نام امتحان ورسیدن این ایام بزرگ برای این کته گوری ازشاگردان خوش آیند ولذت بخش نمی باشند. حتی دیده شده است که چنین شاگردان قبل ازاینکه به جانب امتحان بروند مکتب راترک میکنند ازترس اینکه مبادا به پرسش های معلم وهیئت داورجواب ندهند ودربرابر همصنفان خود خجل وسرافگنده شوند.

معلمان این کته گوری ازشاگردان خویش را شکست خورده احساس نموده وازین که نتوانسته است شاگردان خویش را برای یک امتحان خوب آماده سازند رنج می برند.

وظایف معلم قبل ازفرا رسیدن ایام امتحان:

وظایف معلم قبل از فرارسیدن ایام امتحان می تواند شامل مواد زیرین باشد:

1-      تعین ومشخص کردن ایا امتحان

2-      تعین نمودن محل برگزاری امتحان

3-      آماده ساختن سوال های امتحان ازهرنوع آن که باشد.

4-      آماده ساختن شاگردان برای اجرای امتحان

5-      داد سوالات به شاگردان درصورتیکه ضرورت باشد ومقررات اجرای امتحان حکم نماید.

6-      آماده ساختن تمامی زمینه های که اجرای امتحان را برای شاگردان آسان وباامن میسازد.

7-      مجهزساختن تمامی فضای برگزاری امتحان باوسایل گرم کننده وسردکننده

8-      به شاگردان یاد آوری شود تابا لباس یونیفورم مکتب داخل صحنه امتحان شوند.

9-      آگاه ساختن شاگردان درخصوص آوردن مالزمه ایکه آن ها را درحل سوالات شان بهتروخوب ترکمک می نمایند مانند قلم ، کاغذ، پنسل ، پنسل پاک،پرکار،وغیره وسایل کارآمد به محل امتحان.

10-  به شاگردان مجدداً تفهیم شود تا از آوردن مالزمه غیرکارآمد با خود درمحل امتحان خودداری نمایند.

11-  مکرراً به شاگردان یادآوری شود تا ازامتحان نهراسند بلکه اجرای آن را با گرمی استقبال کنند وخویش را برای آزمایش آماده سازند.

وظایف معلم درجریان امتحان وجلوگیری ازنقل:

وظایف درجریان امتحانوجلوگیری ازنقل قرارذیل است:

1-      معلم باید قبل ازشاگردبه محل امتحان حضورداشته باشد.

2-      محل امتحان راازنظردرجه گرمی وسردی وپاکی آن برای آخرین باکنترول نماید.

3-      شاگردان درجاهای معین آن که قبلاً پلان شده است رهنمائی کند.

4-      نشستن شاگردان ازهمدیگربه فاصله ای باشد که نتوانند باچشم ویا آوازپست باهمدیگرحل مطلب نمایند.

5-      سوالات را با تباشیرسفید ویا رنگه بصورت خیلی برجسته وخوانا درتخته سیاه بنویسد.

6-      به سوالات شاگردان درخصوص سوالات امتحان جواب های قانع کننده بدهد.

7-      ازگپ زدن وحرکات بی مورد شاگردان به هروسیله ای ممکن جلوگیری نماید.

8-      معلم درجائی اخذ موقع نماید تاتمامی حرکات شاگردان را کنترول نموده بتواند.

9-      به شاگردان که تمایل به نقل دارد هوشدار داده شود هرلحظه آنها را متوجه سازد که چنین حرکات باعث اخلال نظم درامتحان میشود.

10-  به شاگردان فرصت کافی داده شود تابا خاطر آرام به حل سوالات بپردازد.

 وظایف ومسولیت های معلم هنگام بررسی نتایج امتحان ونمره دادن:

معلم هنگامیکه جواب نامه های شاگردان به بررسی میگیرد وظایف ومسولیت های زیرین راعهده دارمیشود:

1-       معلم باید این مسولیت را جداً احساس نماید که حین بررسی جواب نامه های شاگردان نباید کوچکترین اشتباه وبی مسولیتی را درزمینه انجام دهد. وآن را بمثابه یک پدیده ساده تلقی نماید درصورتیکه چنین شود ازیک طرف به حیات آینده شاگردان بازی نموده وازجانب دیگرگناه عظیم ونابخشودنی را مرتکب شده است.  ...

بررسی معلم ازنتایج امتحان شاگردان باید مستقلانه وبی غرضانه باشد هیچ پدیده منفی چون شناسائی، تمایلات به رنگ ، پوست ، گرایش های قومی، لسانی، مذهبی وغیره نباید فعالیت معلم را تحت الشعاع خود قرار دهد ومعلم را ازداوری سالم بازدارد.

2-       معلم باید این قول را درنظر داشته باشد که هرکسی که نمی داند نمی تواند.

3-       معلم باید حین بررسی جواب نامه های شاگردان ونمره دادن باید تمامی مسولیت های خود را دربرابر خدا،وطن ومردم خویش ادا نماید.

4-       معلم باید بدون تاخیر شاگردان را ازنتایج امتحان ونمرات شان آگاه سازد.

5-       شاگردانی که نمرات عالی گرفته است بدون معطلی مورد پاداش قرارداده شود.

 وظایف شاگردان قبل از فرارسیدن ایام امتحان:

این وظایف قرارذیل است:

1-      تاریخ برگزاری ومحل اجرای امتحان را دقیقاً یادداشت می کنند.

2-      سوالات امتحان رادرصورتیکه توزیع آن مجازشمرده شود بدون غلطی وکمبود درکتابچه های مخصوص خود می نویسند وبه حل آن اقدام می کنند.

3-      حل سوالات را به دفعات متعدد این رسیدن ساعت اخذ امتحان مرور می نمایند.

4-      شاگردان باید درس خواندن رافقط مربوط به شب های امتحان تلقی نه نمایند بلکه وظیفه شاگرد خوب ومتعهد است تابطور پیگیرمطابق به تقسیم اوقات دست داشته دروس خویش را بخواند وبرای هرنوع امتحان آزمایش آماده باشد.

5-      شاگردان باید حین رفتن به امتحان به لباس یونیفورم مکتب ملبس باشند.

6-      شاگردان باید بیشترازایام نورمال درسی وضع ظاهری خودرا آراسته نمایند.

7-      شاگردان قبل ازداخل شدن به محل امتحان باید قلم ، پنسل ، پنسل پاک ، قلم تراش، پرکاروغیره وسایل کارآمد را باخود داشته باشند.

 وظایف شاگردان حین اجرای امتحان:

1-       شاگردان باداخل شدن به محل امتحان درجای که برایش درنظرگرفته شده است اخذ موقع می نمایند.

2-       اطراف محل نشست خود را بادیگرازوسایل غیرکارآمد پاک می نمایند.

3-       تمامی مقررات وقوانین نافذه جریان امتحان را رعایت میکنند.

4-       سوالاتی راکه معلم به تخته سیاه نوشته کرده است درجواب نامه های خویش نویسند که کوشش نمایند تاجوابات درجای جوابات وسوالات درجای سوالات بنویسند.

5-       پیرامون سوالاتی که به زعم آنها مبهم است با معلم بارعایت نوبت بدون اینکه دیگران را مزاحم شوند مشوره نماید.

6-       باحوصله به حل سوالات بپردازد.

7-       شاگردان به هیچ عنوانی نباید به نقل وکاپی کردن ازدیگران مبادرت ورزند زیرا مبادرت به نقل زیرابه وسیله امتحان خوب وسالم می توان جای ومقام هرشاگرد را مشخص کردوبه آن ارزش قایل شد.

8-       شاگردان بعداز اینکه به حل سوالات خودرا بصورت مکمل حل نمودند ودرزمینه مطمئین گردیدند بارعایت نظم صحنه امتحان را ترک میکنند.

9-       شاگردانی که امتحان راختم کرده است نباید شاگردان دیگررا که هنوزمصروف حل سوالات هستند مزاحمت نمایند.