عایشه درانی

عایشه درانی

عایشه درانی دختر یعقوب علی خان توپچی باشی یک تن از رجال عصر درانی های افغانستان است و خود نیز در زمان تیمور شاه درانی به سرایش شعر آغاز کرده است.

احمد شاه درانی در قندهار توانست بر آشوب های حاکم   در افغانستان غلبه کند و بنیاد یک نظام نیرومند را در این کشور بگذارد. احمد شاه نیز به شعر و ادب علاقه داشت و به سرایش شعر به زبانهای پشتو و دری می پرداخت.

از او دیوانی به زبان پشتو و دیوانی دیگر به زبان دری در دست است.

در دوره ابدالی ها و درانی ها بیشتر شاعران از حافظ و جامی پیروی می کردند و دنباله رو مکتب عراقی بودند.

عایشه نیز به شعر حافظ علاقه داشت و می کوشید اشعارش به سبک و سیاق لسان الغیب باشد.به عنوان نمونه:

حافظ:

ساقی به نور باده بر افروز جام ما

مطرب بگو که کار جهان شد به کام ما

عایشه:

ساقی بیار باده و پر کن به جام ما

تا نه رواق چرخ بگردد به کام ما

حافظ:

صبا به لطف بگو آن غزال رعنا را

که سر به کوه و بیابان تو داده ای ما را

عایشه:

اگر به خواب ببینم جمال رعنا را

سر از سرور به افلاک می رسد ما را

شاعری عایشه شامل سه مرحله است، نخست مرحله غزلسرایی و سال های جوانی که در عهد تیمور شاه درانی گذشت.

دوم مرحله سرایش شعرهایی با رنگ و بوی تصوف و عرفان است که مصادف با دوران جنگ های داخلی پسران تیمور شاه و حمله انگلیس به افغانستان است.

سومین مرحله نیز، شامل مرثیه سرایی های پس از شکست سلسله درانی ها در افغانستان می شود

نمونه ای از شعر عایشه در نخستین مراحل شاعری او در زیر می آید:

بی تو ای مونس جان تخت سلیمان چه کنم

عمر خضر ار بودم حشمت خاقان چه کنم

با تو در دوزخ سوزان بتوان زیست مدام

بی تو با حور جنان روضه رضوان چه کنم

گرچه ابر کرم از چشمه حیوان بارد

بس ببارد به سر و لوُ لوُ و مرجان چه کنم

نیست بر لوح بصر غیر خط زنگاری

چون نبینم رخ تو یوسف کنعان چه کنم

روز شب کردم و شب روز نیامد یارم

عمر بر باد شد اکنون سر و سامان چه کنم

هر کسی کشته خود می درود آخر کار

هستم از فعل بد خویش پشیمان چه کنم

عایشه درد تو بگذشته ز قانون شفا

چون علاجی نبود سعی به درمان چه کنم